Ruilen in de oorlog

Dirk Bakker maakte als kind de oorlog in Zaandam mee. Hij deelt hierbij zijn ervaringen. Lees zijn verhaal over de ruilhandel, de zoektocht naar brandstof en zijn ervaringen met zijn vader, die het lukte om in de oorlog zeep te maken. Zeep was een prima ruilmiddel!

Als ik het goed begrepen heb, dan had ome Dirk een vaatje lijnolie versierd op zijn werk bij Vis op de Hogendijk en maakte hij groene zeep in zijn schuurtje aan het Schiermonnikoog. Vraag me niet hoe dat in zijn werk ging.

Het gevolg was, dat mijn vader met een aantal blikjes met die zeep in zijn fietstas de boer op ging. En ik mee, voor in het bakje.

Eén onderhandeling zie ik nog zo voor me. De boer kijkt wat wantrouwig naar de inhoud van zo een blikje. Zeep is niet meer te krijgen, dus hij wil wel ruilen maar of dit spul wel zeep is? Hij neemt er een beetje uit en loopt naar het vlondertje aan de sloot. Op zijn knietjes gaat hij zijn handen wassen en zowaar het schuimt.

Tevreden komt hij terug en de onderhandeling begint. Het levert flessen melk en fruit op. Vele van deze tochten volgen.

We ruilen in de Wormer en Beemster. Verre familiebanden van moeders kant in Middelie en Oudendijk worden aangehaald. Een boerin in Middelie is in verwachting en heeft geen babykleding maar wel kaas. Moeder heeft de hele babyuitzet bewaard en die verhuisd naar Middelie.

Op de Lijnbaanstraat een lege linnenlade maar op de slaapkamer staan borden met heel verse Edammertjes.

Ze moeten nog rijpen en lekken nog. Over enige tijd zullen we ervan genieten. Het vinden van een boer die wilde ruilen was niet de enige hindernis. Je moest het ook nog zien thuis te krijgen. De brug over het noordhollandskanaal bij Purmerend was zo’n hindernis.

Menig etenshaler liep daar in de fuik van de landwacht en raakte daar zijn etenswaar kwijt. Mijn vader wist van een regeling met de molenbaas aan de ringvaart. Die zette je met zijn roeiboot over voor een deeltje van je handel. Nog steeds bewondering voor mijn vader, zoveel fietstochten gemaakt om zijn gezin in leven te houden.

En dan nog de zorg om brandstof. De vele sloten in de buurt waren voor de oorlog gedempt met sintels van de gasfabriek. Nu was de hele buurt bezig met schep en zeef om kleine stukjes niet verbrande kool te winnen. De Braak was één en al kuil. Ik ging een keer met vader mee naar het rangeerterrein naast het station. Daar stonden lege kolenwagons met op de bodem restjes vastgevroren kool. Met hamer en beitel hakte mijn vader dat los.

Ik zwierf wat rond en zag een nog niet geheel geloste wagon met grote stukken steenkool. Gauw mijn vader gehaald en de jutezak gevuld. Ja, zo kwam Jan Splinter door de winter.